Dünyada Gıda İsrafı: Üretim Fazlası ve Açlık Gerçeği
Günümüzde dünya nüfusu 7 milyar 750 milyona ulaşmış durumda ve bu nüfusu doyuracak kadar gıda üretimi yapılıyor. Hatta üretilen gıda, 12 milyar insanı beslemeye yetecek düzeyde. Ancak acı gerçek şu ki; her yıl yaklaşık 10 milyon insan açlıktan hayatını kaybediyor. Dünyada 2 milyar 100 milyon insan açlık sınırında yaşıyor ve her 8 kişiden biri yatağa aç giriyor. Daha da kötüsü, 124 milyon insan açlıktan her an ölebilecek durumda. Öte yandan, dünya üzerindeki aşırı şişman insan sayısı, açlıktan ölmek üzere olanların sayısının 10 katını aşmış durumda.
Gıda İsrafı ve Türkiye’deki Durum
Dünya genelinde üretilen gıdaların yarısı çöpe atılıyor. Bu israfın boyutlarını Türkiye’deki ekmek tüketimiyle daha iyi anlayabiliriz: Türkiye'de her gün ortalama 5 milyon, ayda 150 milyon, yılda ise 2 milyar ekmek çöpe gidiyor. Yıllık ekmek israfı, ülkenin bir aylık ekmek ihtiyacını karşılayacak düzeyde. Bu israfın mali karşılığı ile yaklaşık 2 milyon insan, bir yıl boyunca doyabilir.
Otel ve restoranlarda, özellikle ‘her şey dahil’ konseptli oteller, serpme kahvaltı sunan restoranlar ve Ramazan iftarlarında büyük bir israf yaşanıyor. Ayrıca, Türkiye’de her yıl 18 milyon 200 bin ton sebze ve meyve çöpe gidiyor. Bu sebze ve meyvelerin %10'u halde, %15'i markette, %15'i de satın alınan ev ve iş yerlerinde ziyan ediliyor. Yaş sebze ve meyve israfının yıllık toplamı %40’ı buluyor ve bu kaybın parasal değeri yaklaşık 16 milyar lira. Bununla da sınırlı değil; Türkiye'de üretilen tarım ürünlerinin %53'ü, hasat sonrası henüz tüketiciye ulaşmadan ziyan oluyor. Yıllık yaklaşık 200 milyon ton buğday ve buğday ürünleri de çöpe gidiyor.
Dünyadaki Gıda Krizi ve İsraf
Dünyada israf edilen yiyeceklerin yalnızca dörtte birinin kurtarılması bile, açlık çeken insanların doyması için yeterli olacaktır. Gıda krizi yaşayan ülkelerin başında Yemen, Somali, Myanmar (Arakan), Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Suriye, Nijerya ve Güney Sudan geliyor. Her yıl dünya genelinde tüketilmek için üretilen gıdanın üçte biri, tarlalardan işlemelere, piyasalara, perakendecilere, yeme–içme hizmeti veren işletmelere ve mutfaklarımıza uzanan zincirde yok olup gidiyor. Bu israfın toplamı 1 milyar 300 milyon tonu buluyor ki bu da 763 milyar paket makarnaya eşdeğer.
Süt ve süt ürünlerinde, toplam üretimin %20’si tüketiciye ulaşmadan israf oluyor. Bu miktar, 574 milyar yumurtaya denk geliyor. Balık ve deniz ürünlerinin %35’i ziyan ediliyor; bu da 3 milyar somon balığına eşdeğer bir kayıp demek. Gıda israfı sadece yiyeceklerle sınırlı kalmıyor; beraberinde yakıt, tarım ilacı, su, enerji ve iş gücü gibi kaynakların da boşa harcanmasına yol açıyor.
İsrafın Dünya Genelindeki Yansımaları
Amerika'da her yıl 2 milyar 700 milyon ton sebze ve meyve, estetik nedenlerden dolayı tarlada bırakılıyor veya satılmıyor. Avrupa Birliği ülkelerinde ise üretilen gıdanın %20’si çöpe gidiyor. Amerika ve Avrupa’daki bu israfla, dünya nüfusunun 3 katı kadar insan beslenebilir. Dünya Bankası raporlarına göre, çöpe atılan yiyecekler, dünyada açlıktan ölen insanların 15 katını besleyebilecek miktarda.
Türkiye’de Ekmek İsrafı ve Alternatif Kullanım
Türkiye’deki ekmek israfı da çarpıcı bir boyutta. Bir yılda yapılan ekmek israfının parasal karşılığı 3 milyar liraya ulaşıyor. Peki, bu para ile neler yapılabilirdi? Örneğin, 5 kişilik 104 bin aile ya da 162 bin asgari ücretli bir yıl boyunca geçinebilirdi. 850 bin öğrenciye, 12 ay boyunca aylık 300 lira burs verilebilirdi. 100 yataklı 80 hastane veya yıllık 500 bin yolcu kapasiteli 18 havaalanı yapılabilirdi. Ayrıca, 16 derslikten oluşan 500 okul ya da 300 öğrenci kapasiteli 250 yurt inşa edilebilirdi. Günlük yapılan ekmek israfının parasal karşılığıyla 500 kilometre bölünmüş yol yapılabilirdi. Bu miktarla 4 milyon 500 bin kişinin bir günlük ekmek ihtiyacı karşılanabilirdi.
2050’ye Doğru: Artan Nüfus ve Azalan Kaynaklar
2050 yılında dünya nüfusunun 10 milyara ulaşması bekleniyor. Gıda tüketimi ise hızla artmaya devam edecek. Eğer mevcut gıda israfına karşı önlem alınmazsa, mevcut kaynaklar bir süre sonra insanlığa yetmeyecek. Bu da kaynakların paylaşımı konusunda daha büyük çatışmaların ve savaşların yaşanabileceği anlamına geliyor.
Gıda israfı, yalnızca bugünün değil, geleceğin de en büyük sorunlarından biri olmaya aday. İnsanlık olarak, kaynaklarımızı daha verimli kullanmalı, israfı azaltmalı ve gıda güvenliğini sağlamak için sürdürülebilir adımlar atmalıyız. Unutmayalım, dünyadaki israfı en aza indirmek, açlık sorununu çözmede atılacak en önemli adımdır.