Gıda, gezegenimizle
aramızdaki en önemli bağdır. Kültürümüzde de gıda kutsal bir yere sahiptir;
hayatta kalabilmemiz ve sağlıklı bir şekilde neslimizi devam ettirebilmemiz,
gıda kaynaklarının sürdürülebilir olmasına bağlıdır. Hayatımızda bu kadar
önemli bir yere sahip olan gıdaya, üretirken, taşırken, işlerken tüketirken
hakettiği değeri vermeliyiz.
Eğer tahmin edildiği gibi dünya nüfusu
2050 yılına kadar 9,8 milyara ulaşacak olursa, bugünkü tüketim
alışkanlıklarımızı devam ettirmek için üç kat daha büyük bir dünyaya
ihtiyacımız olacak. Artan dünya nüfusunun gıda ihtiyacını karşılayabilmek için,
gıda üretimininde mevcut miktara göre %60 artması gerekmektedir.
Bununla birlikte her yıl üretilen
gıdanın üçte biri, bir diğer deyişle 1,3 milyar ton gıda çöpe atılmaktadır.
AB’de ise her yıl yaklaşık 88 milyon
ton gıdanın yaklaşık 143 milyar Euro’luk maliyetle israf edildiği tahmin
ediliyor. Oysa AB’de üretilen gıdanın % 20’si kaybolurken, en az 55 milyon
insan yeterli gıdaya erişmek için mücadele ediyor.
Türkiye’de ise yılda 18.8 milyon ton
gıda çöpe gidiyor. Üretilen meyve ve sebzenin yaklaşık yüzde 50’si kayıp ve
israf oluyor. Her gün 4.9 milyon adet ekmek çöpe atılıyor. Gıda israfının
%40’ının restoranlar, süpermarketler ve oteller gibi perakende işletmelerde
olduğu tahmin edilmektedir.*
(*https://ec.europa.eu/food/safety/food_
waste/stop_en)
Gıda israf edildiğinde gıda üretiminde
kullanılan toprak, su, enerji ve işgücü de israf edilmiş olur; Gıdanın
kıymetini anlamanın ve değerlendirmenin tam da zamanı şu an.
Gıda kayıp ve israfı
(GKİ), açlık ve yetersiz beslenme ile birlikte küresel sorunlar arasında ilk sırada
yer almakta iken çiftçiler, tüketiciler ve gıda değer zincirindeki tüm paydaşlar
için yüksek düzeyde ekonomik zarara yol açmaktadır.
Restoranlarda oluşan gıda atıklarının belirlenmesi için
yapılan bir çalışmada İstanbul ilindeki 29 adet restoranda görüşmeler yapılmıştır.
Elde edilen bulgulara göre, işletmelerin yarısından fazlası (%58.6) atık takibi
yaptıklarını belirtmişlerdir. Katılımcıların tamamına yakınının gıda atıklarına
yönelik detaylı bir bilgiye sahip olmadıkları belirlenmiştir. Katılımcıların
büyük çoğunluğu (%79.3) restoranlarda en çok atığın servis bölümünde meydana
geldiğini belirtmiştir. Katılımcıların %68.9’u en çok atık oluşturan gıda
grubunun sebzeler olduğunu ifade etmiştir. Gıda atıklarının değerlendirilmesi
konusunda katılımcıların tamamı yağların biyodizel üretimi için
biriktirildiğini, %82.7 ise gıda atıklarını farklı şekillerde yiyecek
üretiminde yeniden kullanarak (sebze suyu, çorba, sos vb. yapımı)
değerlendirdiklerini ifade etmişlerdir.
Mutfaklarda meydana gelen atıkların en çok
müşteri beklentisi (%31.1) ve personelin dikkatsizliği (%21) gibi faktörlerden
kaynaklandığı belirlenmiştir. Tabaklarda oluşan atıkların sebebin ise
müşterinin gereğinden fazla sipariş vermesi olduğu ifade edilmiştir. Bu
sonuçlar doğrultusunda gıda atığını azaltmaya yönelik bir takım çözüm
önerilerinde bulunulmuştur (Çirişoğlu ve Akoğlu, 2020).
Bir
yüksek lisans tezi kapsamında, lokantalarda ihtiyaç fazlası yiyeceklere değer
verilmesini amaçlayan LUSE adlı bir mobil uygulama oluşturulmuştur. Bu
uygulamayla ihtiyaç sahiplerine lezzetli, ucuz, sağlıklı ve enfes (LUSE) gıda
temini amaçlanmaktadır. Restoranlar, belirli bir zaman diliminde günlük ihtiyaç
fazlası yiyecekleri için düşük fiyatlar belirleyebilir. Örneğin bir restoran
çorbalarını saat 19.00’dan 22.00’ye kadar %50 indirimli satabilir ve restoran işletmecisi
uygulamaya %50 indirimli çorba ilanı koyabilir, ilgilenenler ürünleri online
olarak satın alabilir ve yemekleri adrese teslim edilir (Erik, 2019).
Gıda
kayıp ve israfı hakkında daha fazla bilgi
sahibi
olmak için:
•
Gıdanı Koru Sofrana Sahip Çık Kampanyası’nın https://www.gidanikoru. com/u
ziyaret edebilirsiniz.
•
Türkiye’nin Gıda Kayıpları ve İsrafının Önlenmesi, Azaltılmasi ve Yönetimine İlişkin
Ulusal Strateji Planı: http://www. fao.org/3/cb1074tr/CB1074TR.pdf
•
Örnek dökumanlar için Hotelkitchen.org Amerika’daki gıda kaybı ve israfı hakkında
daha fazla bilgi için FurtherwithFood.org
•
WWF’nin gıda israfı mücadelesiyle ilgili daha fazla bilgi için
WorldWildlife.org
•
AB gıda kaybı ve israfı hakkında daha fazla bilgi için
https://www.restorankitchen.org/
https://www.leanpath.com/